İzmir'de yer altı su kaynakları risk altında

İzmir'de kuraklık ve yağış azlığı nedeniyle barajlardaki su seviyesi her geçen gün düşüyor. Planlı ve dönüşümlü su kesintilerinin yapıldığı kentte, içme ve kullanma suyunun büyük bölümü yer altı suyu kaynaklarından karşılanıyor. Yer altı suyu kaynaklarının hem miktar hem de kalite açısından ciddi tehdit altında olduğunu vurgulayan İYTE Uluslararası Su Kaynakları Bölüm Başkanı Prof. Dr. Alper Baba, "Günümüzde yoğun kentleşme, doğal yüzeylerin yerini geçirimsiz yüzeylerin almasına neden oluyor ve bu durum yer altı suyu beslenme oranını azaltıyor. Böylece, yer altı suyu kaynaklarının yenilenmesi zorlaşıyor. Özellikle geçirimsiz yüzeyler nedeniyle yağmur sularının toprağa sızması engelleniyor, bu da zamanla yer altı suyu seviyelerinin düşmesine yol açıyor. Öte yandan, yer altı suyu kalitesi de bozuluyor; kent içindeki sıcaklık artışı buharlaşmayı artırarak hidrolik döngüyü olumsuz etkiliyor. Ne yazık ki bu durum, günümüzde birçok kentte gözlemleniyor" ifadelerini kullandı.

Türkiye'nin 3'üncü büyük şehri olan İzmir'in nüfus artışı, kentleşme, plansız tarımsal uygulamalar ve iklim değişikliği gibi nedenlerle hem yer üstü hem de yer altı suyu kaynakları açısından ciddi risk altında olduğunu söyleyen Prof. Dr. Baba, "Yağış yetersizliği nedeniyle barajlardaki su seviyeleri önemli ölçüde düştü, bazı barajlar neredeyse kuruma noktasına geldi. Eylül 2025 itibarıyla, İzmir'e içme suyu sağlayan Tahtalı Barajı'nın doluluk oranı yüzde 4,87 seviyesinde. Bu nedenle, İzmir genelinde içme ve kullanma suyunun yaklaşık yüzde 95'i yer altı suyu kaynaklarından karşılanıyor. Aşırı yer altı suyu çekimi, birçok alanda su seviyesi düşüşlerine neden oluyor. Özellikle kıyı bölgelerinde bu durum, tuzlanma riskini artırıyor. Tuzlanan sular doğrudan içme suyu olarak kullanılamaz. Yüksek tuzluluk içildiğinde sağlık açısından zararlı olabilir" açıklamalarında bulundu.

'DOĞAL DENGE BOZULUR'

Prof. Dr. Baba, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Yer altı suyu tuzlandığında ise özellikle kıyı kentlerinde yaşayan nüfusun temiz içme suyu kaynakları azalır ve arıtma maliyetleri artar. Tuzlu suyla sulama yapıldığında toprakta tuzlulaşma meydana gelir. Bu durum bitki köklerinin su alımını engeller, ürün verimini düşürür ve zamanla tarım yapılamaz hale gelen arazilere yol açabilir. İzmir ilinde özellikle Menemen Ovası'nda bu sorun kritik düzeye ulaşabilir. Ayrıca tatlı su ekosistemleri, örneğin sulak alanlar tuzlanmadan olumsuz etkilenir. Tuzluluğa duyarlı bitki ve hayvan türleri yok olur, biyoçeşitlilik azalır. Kıyı sulak alanlarına tuzlu su girişinin artmasıyla da doğal denge bozulur. İzmir bu açıdan oldukça hassastır; kent, önemli kuş üreme ve göç yolları üzerinde yer alıyor. Buna ek olarak tuzlu su, borular ve altyapı sistemlerinde korozyona neden olur, bu da bakım ve yenileme maliyetlerini artırır."

'HALKAPINAR VE MENEMEN OVASI'NDAN SU TEMİN EDİLEBİLMELİ'

Yağışın yetersiz olması durumunda yer altı suyu kaynaklarının, doğru ve etkin bir şekilde kullanılması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Baba, "Yer altı suyu kaynaklarının potansiyeline ve çekim miktarlarına ilişkin somut çalışmaların yapılması önemlidir. Akiferlerin, yani su barındıran jeolojik yapıların, potansiyellerinin ortaya konması ve düzenli olarak izlenmesi gereklidir. İzmir'in en önemli su kaynaklarından biri Halkapınar, diğeri Menemen Ovası. Bu iki alanın kirlenmesinin en aza indirilmesine yönelik hızlı çalışmalar yapılmalı ve ihtiyaç halinde bu kaynaklardan belirli miktarda su temin edilebilmeli. Ayrıca, kentte bulunan bazı kaynakların tuzluluk değerleri görece daha düşük. Bu kaynaklar hızlı bir şekilde arıtılarak sisteme dahil edilebilir. Bunun dışında, arıtılmış atık suların daha ileri düzeyde arıtılarak tarımsal faaliyetlerde kullanılması son derece önemli. Orta vadede ise deniz suyunun arıtılması, bu suyun hem doğrudan kullanılması hem de yer altı suyu akiferlerine verilmesi planlanabilir. Sonuç olarak, yer altı suyu kaynaklarının etkin bir şekilde izlenmesi, akiferlerin hidrolik parametrelerinin dikkate alınması ve akiferleri kirletmeyecek acil önlemlerin alınması son derece önemli" dedi.

'İÇ ANADOLU, GÜNEYDOĞU ANADOLU VE EGE'DE YER ALTI SUYU SEVİYESİ DÜŞÜYOR'

Tarımsal üretim, içme suyu temini ve sanayi gibi sektörlerde kritik öneme sahip olan yer altı suyunun iklim değişikliği nedeniyle hem niceliksel hem de niteliksel baskı altında olduğunu aktaran Prof. Dr. Baba, "Mevcut veriler, Türkiye genelinde yağış rejimlerinin düzensizleştiğini, Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde toplam yağış miktarının azaldığını, Karadeniz'de ise ani ve yoğun yağışların arttığını gösteriyor. Bu durum, yer altı suyunun doğal yollarla beslendiği sızma süreçlerini olumsuz etkiliyor. Şiddetli yağışlar yüzey akışını artırarak toprağa sızan su miktarını azaltıyor. Özellikle İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Ege bölgelerinde yer altı suyu seviyelerinde ciddi düşüşler meydana geliyor. Kıyı bölgelerde aşırı yer altı suyu çekimi, tuzlu deniz suyunun akiferlere sızmasına neden oluyor, tatlı su rezervlerinde tuzlanma ve kalite bozulması artıyor. Ayrıca, tarımsal kaynaklı kirleticiler de su kaynaklarının kalitesini olumsuz etkiliyor" ifadelerini kullandı.

'ULUSAL DAYANIŞMA İLE DESTEKLENMELİ'

Dünya genelinde ülkelerin, iklim değişikliğinin su kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ve suyun daha etkin kullanımını sağlamak amacıyla çeşitli önlemler aldığını belirten Prof. Dr. Baba, "Birçok Avrupa ülkesi, su kaynaklarını havza ölçeğinde planlıyor. Yüzey ve yer altı sularını, çevresel ihtiyaçları, içme suyu, tarım ve sanayi kullanımlarını birlikte değerlendirerek bütüncül planlama yaklaşımlarını benimsiyor. Atık suyun hem tarımda hem de sanayide yeniden kullanımı, etkin yağmur suyu hasadı, doğa temelli çözümler, su kaynaklarının yönetiminde yapay zeka, uzaktan algılama ve sensör tabanlı takip sistemlerinin uygulanması, kuraklık ve taşkın erken uyarı sistemlerinin yaygınlaştırılması gibi pek çok politik, teknik ve yapısal önlem, su kaynaklarının daha verimli kullanımı amacıyla hayata geçiriliyor. Su kaynaklarının daha verimli kullanılması için politik, teknik ve yapısal birçok önlem alınması gerekiyor. Ancak su yönetimi yalnızca teknik çözümlerle sürdürülemez. Aynı zamanda toplumsal katılım, bilinç düzeyinin artırılması, yönetişim kalitesi ve ulusal dayanışma ile desteklenmeli" diye konuştu.