Hangi yaştan olursa olsun, hatta o yılları hiç yaşamamış yeni neslin bile bir 90’lar hayranlığı ve özlemi var. Filmlerle, dizilerle, şarkılarla, anılarla hatta eğlence mekanlarında bile hep bu özlemi gidermeye, o günleri yaşamaya çalışıyoruz. Gerçekten ilginç bir durum. Bende, yüzeysel de olsa bunun üzerine düşünmek ve sizlerle paylaşmak istedim.

***

Aklıma ilk gelen dönemin siyasi iklimi ve ekonomik durumu üzerinde durmak oldu. Zira toplum olarak bir dönemin bu kadar kalplere işlemesi ancak toplumsal olgulara bakılarak açıklanabilir. Dolayısı ile baş rolde bana göre siyaset ve ekonomi olmalı. Önce siyasete bakalım.

Bu dönem, her ne kadar kurulamayan hükümet koalisyonları, siyasi istikrarsızlıklar,

28 Şubat müdahalesi, suikastler ve kapanışında 1999 Marmara Deprem felaketi ile anılsa da bütün bu olumsuzluklara rağmen hafızalarda “özlenen yıllar” olarak kalması toplum psikolojisi adına incelemeye değer bir durum. Yaşarken, özleyeceğimizi hiç tahmin etmediğimiz bir dönem yani 90’lar. Siyaset bilimci ve yazar Prof. Dr. Hakan Yılmaz “sosyal demokrasi” için, “sosyalizm” aşısı yapılmış “liberalizm”dir diyor. Bu tanımlama duyduğumda hoşuma gitmişti. Ülke, her ne kadar ağırlıklı olarak merkez -sağ partiler tarafından yönetiliyor olsa da bireysel özgürlükler, işçi ve çalışan hakları, emeklilik, düşünce, ifade ve basın özgürlüğü gibi konularda sosyal demokrat siyaset anlayışının zirve yaptığı bir dönem diyebiliriz. Dönemin siyasi liderleri de bu kavramlara olabildiğince saygılı. Bu anlamda 1990 öncesine ve yaşadığımız son 15 yıla bakarsak, 90’ları özlemle anmak şaşırtıcı olmamalı.

***

Ekonomiye gelince burada da ilginç bir durum var. 90’lar hep kriz ve maddi zorluklarla anılan bir dönem olmasına rağmen iktisatçı Prof Dr. Serdar Göcen’in bir araştırmasına göre bu yıllar Türkiye’nin BRICS ve MINT (Meksika, Endonezya, Nijerya, Türkiye) ülkeleri arasında

nispeten daha yüksek büyümeye sahip olduğu bir dönem. B’deki tabloda açıkça görülüyor ki Türkiye, 90’larda kişi başına düşen milli gelirdeki en fazla büyümeye sahip ülke. Sonu krizle bitse de yine bu dönem kendinden önceki ve günümüz koşullarına bakıldığında daha fazla refahın yaşandığı yıllar olmuş.

***

Bu kısa ve yüzeysel bakıştan anlaşılıyor ki; 70 ve 80’lerin ekonomik ve siyasi buhranlarından sonra kişi başı gelirin artması, nispeten daha özgür siyasi ve düşünce ortamı yani sosyal demokrat anlayış ile birlikte, cep telefonunun gelmesi, bilgisayar, internet, CD kaydediciler, walkman gibi birçok yeni teknolojinin yaygınlaşmasının etkisiyle toplumda bir ferahlama yaşanıyor. Bu ortamda gelişen fikir, kültür ve sanat ikliminin de ilham verici olduğunu ve Türkiye’nin geleceğine damga vurduğunu düşünüyorum. Bugün hala değerini kaybetmeyen sanat ve siyasi kültür hep bu iklimin eserleri.

***

Sonuç olarak sosyal demokrasi, her ne kadar siyaset ve ekonomide “istikrar” meselesini çözemese de insan hayatına ve ruhuna en iyi gelen siyasi anlayış olarak duruyor. Sovyet Rusya’nın dağılmasıyla kendini rakipsiz ve sonsuz gören liberal demokrasi, artık sosyalizm aşısından kurtulabilirdi. Liberalizm, neo-liberalizmle özüne dönüşe karar verdi ve büyü bozuldu. 1999 krizini fırsata çevirmek isteyen küresel sermaye, Kemal Derviş’i Türkiye’ye göndererek neo-liberal politikaları bir bir uygulamaya koydu.

Bu anlayış ve uygulamalar yıllardır süren AKP hükümetleri ile artarak devam etti. Gelinen sonuç hepimizin malumu.

Not: Bugün ki yazımız geçmişin bir analizini içerse de ekonomik ve siyasi koşullar işçi kardeşlerimizi de her dönem ilgilendiren bir konu. Birçok sektörün üretimi arttırdığı bir 10 yıl olmuş 90’lar. Tabii işçilerin refahını da. Emeğin hakkını aldığı günlere tekrar kavuşmak dileği ile, Yaşasın 1 Mayıs.